De verkiezingen zijn geweest, wat nu? #3     (geplaatst 2024-02-11)

Na bijna twee maanden „radiostilte” komt informateur Ronald Plasterk als het goed is morgen met zijn eindverslag over deze eerste informatieronde over het samenstellen van een nieuw kabinet. Verslaggevers blijven de informateur en de voormannen/vrouwen van PVV, VVD, NSC en BBB vragen hoe het gaat en waarover gesproken wordt, maar hun microfoons registreerden alleen nikszeggendheden.

Een paar weken geleden begon de radiostilte wat barstjes te vertonen met sneren op Twitter, op een congres of in een lek naar een krant. Maar dinsdag barstte de bom: NSC beëindigde eenzijdig deze ronde van de informatie. De overige drie bleven verder praten en Omtzigt uitnodigen om mee te doen.

Er valt veel te zeggen over de manier waarop dit klapte. Uiteindelijk was een belangrijke reden dat het zo chaotisch was dat blijkbaar een kamerlid of medewerker van NSC een brief aan de leden voortijdig naar de media gelekt heeft. Wat kan daar de reden voor zijn? De schade voor NSC lijkt aanzienlijk, zonder duidelijk voordeel voor een factie ofwel voor ofwel tegen samenwerken met de PVV. De reden waarom, dat Omtzigt financiële cijfers te laat kreeg en daarvan schrok, overtuigt ook niet. Hoewel het wel een vrij typische Omtzigt-reactie is.

Maar meer fundamenteel ligt de breuk compleet voor de hand: een advies van de informateur om daadwerkelijke onderhandelingen tussen deze partijen aan te gaan was niet wat Omtzigt / NSC wilden. Omtzigt heeft altijd afstand van Geert Wilders willen houden. Dat Geert ook niet zo heel veel „Milders” op Twitter was en er lekken naar de Telegraaf waren zal ook niet geholpen hebben.

Ik hoor verschillende dingen over de standpunten over de overheidsfinanciën. Willen PVV en BBB hun dure plannen financieren door het begrotingstekort ver boven de afgesproken 3% op te laten lopen? Of valt dit allemaal reuze mee? Volgende week zullen we het weten.

Hoe nu verder?

Ondanks alle onmin houdt NSC de mogelijkheid van het gedogen van een minderheidskabinet van PVV, VVD en BBB open. (Mits Geert Wilders niet de premier is.) En blijkbaar willen ze ook wel onderhandelen over afspraken voor een gedoogakkoord. De breuk tussen NSC en informateur Plasterk lijkt wel vrij duidelijk.

De overige partijen zullen dus zeker niet willen instappen op dit moment. De vraag is eigenlijk alleen of PVV, VVD en BBB eerst een ronde met z'n drieën gaan doen voor ze weer verder praten met NSC, of dat ze gelijk weer met z'n vieren verder gaan.

Ik blijf erbij dat de poging tot zo'n rechts kabinet te komen (ongeacht de specifieke vorm) tijd heeft tot de campagne voor de Europese verkiezingen op stoom komt. De uitslag van die verkiezingen zal nagenoeg zeker een nieuwe dynamiek scheppen, waarbij het ofwel de knoop doorhakken en samen in het bootje stappen wordt, ofwel voor de zomer nieuwe verkiezingen uitschrijven zodat die nog in het najaar gehouden kunnen worden.

Hoe dan ook, dit alles moet ofwel eindigen met een kabinet met PVV erin, ofwel met de conclusie dat zo'n kabinet niet mogelijk is. Bij de volgende verkiezingen de vraag of dit wel of niet kan boven de markt laten hangen betekent waarschijnlijk het einde van de VVD, en daarmee het einde van de mogelijkheid te regeren met de traditionele bestuurderspartijen. En hoe slecht dat laatste de afgelopen tijd ook bevallen is, het alternatief ziet er aanzienlijk slechter uit.

door Iljitsch van Beijnum.