Uitslag eerste kamer toch nog verrassend     (geplaatst 2023-06-01)

Bij de eerste-kamerverkiezingen van afgelopen dinsdag waren er zeven restzetels te vergeven. Als ieder statenlid gewoon op z'n eigen partij had gestemd, dan zouden twee van die restzetels naar BBB gegaan zijn voor een totaal van 17 zetels, en ieder één naar VVD, GroenLinks, PvdA, PVV en D66. Mijn inschatting was dat via strategisch stemmen één reststem ten koste van BBB naar CU zou gaan, en waarschijnlijk ook nog een van PVV naar PvdD.

Ik had het idee dat de coalitie misschien niet zo enorm strategisch zou zijn omdat VVD en CDA het idee van een makkelijke meerderheid samen met BBB en een wat minder makkelijke meerderheid over links aantrekkelijk zouden vinden. Maar niets is minder waar, de coalitie heeft het spel slim gespeeld en CU aan een restzetel geholpen en daarna met D66'ers die op de VVD stemden en dan weer VVD'ers op het CDA het CDA ook een restzetel.

Ik had eigenlijk verwacht dat PvdA en GroenLinks voor alle zekerheid CU zouden helpen en wellicht ook PvdD aan een PVV-zetel zouden helpen. Maar niks is minder waar: het linkse blok heeft niet strategisch gestemd.

Sterker nog, door stommiteiten is GroenLinks een zetel kwijtgeraakt aan VOLT.

Statenlid Debora Fernald stemde namelijk in plaats van op haar eigen partij op VOLT. De reden hiervoor was onvrede over haar positie in de Zuid-Hollandse GroenLinks-fractie. Die fractie is nogal opgeschud doordat nummers 5, 9 en 10 (Fernald) allemaal met voorkeursstemmen gekozen werden, waardoor Robert Klumpes, nummer 4 en statenlid in de vorige periode, zijn zetel kwijtraakte. Nummer 9 is Marieke Spekreijse en zij was in de vorige periode fractievertegenwoordiger (kan namens de fractie meedoen aan commissievergaderingen).

Mijn vermoeden is dat aan Fernald gevraagd is haar zetel niet in te nemen zodat stikstofwoordvoerder Klumpes terug zou kunnen komen. Dat is duidelijk niet gebeurd, en Fernald vertelde in interviews over hoe ze buitengesloten werd door de rest van de fractie, maar wel aansluiting vond bij andere nieuwkomers zoals die van VOLT.

De fractie geeft aan dat Fernald nog kort voor de stemming beloofd heeft op GroenLinks te stemmen, maar Fernald had wel eerder twijfels uitgesproken. Maar ze had geen idee dat een andere stem een zetel in de eerste kamer zou kosten, of het andere gevolg, dat ze uit de fractie gezet werd.

Oneindig stom dus dat de Zuid-Hollandse GL-fractie dit risico niet gedeeld heeft (of landelijk GL niet opgepakt). Als dat wel gebeurd was hadden de zes statenleden in Zeeland van de gezamenlijke PvdA/GL-fractie hun stemmen kunnen verdelen over GL en PvdA in plaats van allemaal op de PvdA te stemmen en had GL/PvdA in de eerste kamer een restzetel kunnen behouden.

Sowieso lijkt het erop dat met voorkeur gekozen kunnen worden met maar 25% van de kiesdeler (bij Fernald 8114 stemmen bij een kiesdeler van 27052 = 30%) een risico voor instabiliteit. Zie ook de analyse van Bert Wagendorp in de Volkskrant.

De uitslag:

• BBB: 16
• VVD: 10
• GL: 7
• PvdA: 7
• D66: 5
• CDA: 6
• PVV: 4
• PvdD: 3
• SP: 3
• CU: 3
• SGP: 2
• JA21: 3
• FVD: 2
• VOLT: 2
• 50+: 1
• Overig: 1

De huidige coalitie (VVD, D66, CDA, CU) kan dus zonder problemen dingen erdoor krijgen met steun van ofwel BBB ofwel de gezamenlijke GL/PvdA-fractie.

Maar wat na de volgende tweede-kamerverkiezingen? Het lijkt mij ondenkbaar dat VVD/D66/CDA/CU doorgaan voor een derde ronde, al dan niet aangevuld door de zo ongewenste "linkse wolk". D66 met BBB zie ik ook niet gebeuren. En eigenlijk D66 en CDA ook niet.

Dan kom je uit bij ofwel een liberaal/links blok met VVD, D66, PvdA, GroenLinks met wellicht VOLT. Da's maar 31 zetels in de eerste kamer, maar CU en SGP zullen niet zonder meer alles afschieten en PvdD en SP zullen waarschijnlijk veel linksere zaken wel steunen. Wel een gruwel voor de VVD, natuurlijk. Maar ja, macht gaat boven inhoud in die contreien.

Of de andere optie: over rechts. Dan VVD, CDA, BBB en wellicht JA21. Da's 35 zetels in de eerste kamer. PVV en FVD zullen veel rechtse plannen steunen, maar zijn geen betrouwbare partners. Dus een optie om er een aantal flink rechtse dingen doorheen te krijgen, maar erg stabiel zal het niet zijn.

Ik zou in elk geval de huidige regering aanbevelen om snel aan de gang te gaan met alles waar de boeren tegen zijn, zodat BBB bij de tweede-kamerverkiezingen aanzienlijk meer moeite zal hebben de onvrede te kapen omdat al hun huidige punten niet meer relevant zijn.

door Iljitsch van Beijnum.