Eerste-kamerverkiezingen worden nog spannend! (geplaatst 2023-05-15)
Je zou denken dat het kiezen van de eerste kamer door de nieuwgekozen provinciale staten weinig meer dan een formaliteit is. Maar dat is buiten de restzetels gerekend! Als iedereen gewoon op z'n eigen partij stemt dan worden er zeven restzetels verdeeld: twee voor de BBB en VVD, GroenLinks, PvdA, PVV, D66 krijgen er allemaal één. Maar die verdeling kan veranderen als een paar statenleden van de ene partij op een andere stemmen. In de voor-de-hand-liggende verdeling zitten de volgende partijen dicht bij het kantelpunt tussen net wel en net geen restzetel krijgen:
- PvdA: + 0,2 zetel
- BBB: + 0,1 zetel
- PVV: + 0,05 zetel
- CU: - 0,025 zetel
- PvdD: - 0,05 zetel
- VOLT: - 0,1 zetel
- CDA: - 0,2 zetel
- JA21: - 0,2 zetel
(De zes leden van GL/PvdA in Zeeland moeten dan op PvdA stemmen en de CU/SGP'er in Noord-Brabant op de CU.)
De overige partijen hebben tussen de 0,2 en 0,6 zetels over. Met een paar extra stemmen kunnen bevriende partijen dus makkelijk CU en PvdD aan een restzetel helpen, wat dan ten koste zal gaan van de restzetel van PVV en één van de restzetels van BBB.
VVD en D66 kunnen daarnaast ook makkelijk het CDA aan een extra zetel helpen. Bijvoorbeeld als VVD en D66 allebei een Overijssels statenlid op het CDA laten stemmen en VVD een Groninger op de CU. Dan heeft de coalitie 24 in plaats van 22 zetels. De VVD heeft zo nog maar net iets meer dan 0,1 zetel marge, maar dat is genoeg om hun restzetel te houden tenzij een monsterverbond PVV, PvdD en VOLT allemaal aan een extra restzetel helpt.
Maar misschien vinden VVD en CDA het stiekem helemaal niet zo erg dat de coalitie niet door de combinatie van GL/PvdA aan een meerderheid geholpen kan worden (22 + 15 = 37, één te weinig) zodat zaken doen met BBB sneller in beeld komt.
Voor GL/PvdA geld natuurlijk het omgekeerde. Die kunnen elkaar niet aan een extra zetel helpen, maar GroenLinks heeft flink wat marge en kan bijvoorbeeld een Utrechts statenlid op CU laten stemmen om de coalitie zo op 23 zetels te krijgen zodat ze de coalitie dan wel aan die meerderheid van 38 zetels kunnen helpen wanneer dat opportuun is. Dan nog een Utrechtenaar op PvdD laten stemmen, waarmee het linkse/natuurvriendelijke blok een extra zetel krijgt ten koste van ofwel PVV ofwel CDA.
Als BBB een restzetel kwijtraakt hebben ze erg veel ruimte om anderen te helpen, maar het is niet duidelijk wie daarvoor in aanmerking zou komen. Heel misschien CDA?
JA21 zou BBB of PVV kunnen helpen, of omgekeerd BBB JA21, maar dat zie ik zo snel niet gebeuren.
Ik neem aan dat de provinciale en Caribische partijen wel een onafhankelijk senaatslid zullen verkiezen, maar er is daar voldoende ruimte om het voor partijen die dicht tegen een restzetel aan zitten te gaan shoppen voor steun.
Mijn inschatting: er gaat zeker iemand CU aan een restzetel helpen ten koste van BBB. En een extra zetel voor PvdD ten koste van PVV zie ik ook wel gebeuren. En wie weet wat nog meer. Maar dat zou dan wel een stevige verrassing zijn. Mijn verwachte uitslag:
- BBB: 16
- VVD: 10
- GL: 8
- PvdA: 7
- D66: 5
- CDA: 5
- PVV: 4
- PvdD: 4
- SP: 3
- CU: 3
- SGP: 2
- JA21: 3
- FVD: 2
- VOLT: 1
- 50+: 1
- Overig: 1
door Iljitsch van Beijnum.