Zuinig je huis verwarmen (1)     (geplaatst 2022-04-10)

Het was natuurlijk nooit een slecht idee om energie te besparen, maar nu is het belangrijker dan ooit: de prijs van gas (en stroom) is hoger dan ooit, het IPCC laat weten dat nu actie nodig is om de opwarming van de aarde tot de nog behapbare anderhalve graad te beperken, en de afhankelijkheid van Russisch gas is met de dag ongemakkelijker.

Ik dacht, laat ik, bovenop de campagne van de overheid, ook een duit in het zakje doen over wat je kan doen om je huis zuinig te verwarmen. Tips van de overheid zijn om de thermostaat niet hoger dan 19 graden te zetten, 's nachts en als je van huis bent op 15, en ruimten waar je niet bent helemaal niet te verwarmen. Ik ga proberen dit wat concreter te maken. Vandaag met eerst een aantal dingen over de CV-installatie, en dan op een ander moment over welk gedrag helpt energie te besparen.

Simpele thermostaat

Ik ga uit van de situatie waarbij een huis of appartement met meerdere kamers verwarmd wordt door een CV-ketel. In de meeste ruimtes heb je dan een radiator met een draaiknop waarmee je die radiator instelt: van helemaal dicht (verwarming helemaal uit) tot helemaal open (verwarming maximaal). Normaliter heb je dan in de woonkamer een thermostaat die afhankelijk van de temperatuur in de woonkamer de CV-ketel in- en uitschakelt.

Op de thermostaat in de woonkamer stel je de gewenste temperatuur in, uiteraard draai je de radiator(en) in de woonkamer open, en de woonkamer wordt dan op de juiste temperatuur gehouden. Probleem is dat je steeds handmatig de thermostaat in moet stellen als je naar bed of de deur uit gaat.

Slimmere thermostaten

Een betere oplossing is een klokthermostaat. Hierop kan je instellen op welke tijden je welke temperatuur wilt hebben. De thermostaat kan dus al 's morgens voor je opstaat en 's avonds voor je thuiskomt beginnen met verwarmen. En automatisch om een uur of tien de temperatuur al op de nachtstand zetten, want het kost wel een uur of twee voordat een goed opgewarmde woonkamer merkbaar afgekoeld is. Klokthermostaten zijn toch nog wel een beetje aan de prijs, van rond de 100 euro tot 150 a 200 euro.

Een nog betere thermostaat is een "slimme" die je met een app vanaf je telefoon kan bedienen. Ideaal dus om vanaf de bank de temperatuur wat omhoog of omlaag te zetten. Sommigen kunnen leren wat de patronen in je warmtebehoefte zijn zodat ze "vanzelf" steeds de temperatuur optimaal instellen. Of detecteren wanneer alle inwoners van huis zijn en dan de temperatuur omlaag zetten.

Het komt ook wel voor dat de thermostaataansluiting niet in de woonkamer zit. Dan moet je dus bijvoorbeeld de eetkamer waar de thermostaat zit extra verwarmen omdat het anders te koud wordt in de woonkamer. Er zijn draadloze thermostaten die je overal kan ophangen met dan een ontvanger aangesloten op de draden die richting de CV-ketel gaan. Dit zal zeker flink schelen qua comfort en kosten.

Draaiknoppen op de radiatoren

De thermostaat zorgt er dus voor dat de temperatuur in de woonkamer op het juiste moment behaaglijk is. Voor de overige kamers en ruimten ligt dat lastiger. Als je radiatoren met simpele draaiknoppen hebt dan kan je die open draaien en dan liften ze mee op de momenten dat de woonkamer verwarmd wordt. Maar als de woonkamer op temperatuur is dan worden de andere kamers ook niet meer verwarmd.

Of misschien worden de radiatoren in de andere kamers wel sneller heet dan in de woonkamer, en wordt het te heet in de overige kamers. (Daar valt nog wel wat aan te doen met waterzijdig inregelen.)

Dus: bij simpele draaiknoppen op de radiatoren loop je zowel risico dat het te koud blijft als risico dat het te warm wordt.

Thermostatische radiatorknoppen

Een stuk beter zijn thermostatische radiatorknoppen. Daarbij zit er een thermostaat in de radiatorknop ingebouwd die de radiator "open draait" als het koud is, en "dicht draait" wanneer de temperatuur hoog genoeg is. Dus in elk geval loop je geen risico meer dat een ruimte onnodig heet wordt. Ook perfect voor ruimtes waar het best wel fris mag zijn, maar niet steenkoud.

Deze knoppen hebben meestal instellingen dicht / vorstbescherming / 1 - 5. De getallen 1 - 5 zijn niet hard gekoppeld aan een temperatuur, dat is dus een kwestie van zelf experimenteren.

Je hebt al een thermostatische radiatorknop/kraan vanaf een paar tientjes, maar... het vervangen van een traditionele draaiknop door een thermostatische knop is niet zo simpel. De draaiknop draait open/dicht, terwijl de thermostatische knop een pin indrukt om de radiator af te sluiten. Je moet dus het daadwerkelijke kraan-gedeelte waar het water doorheen stroomt vervangen. Een beetje klusser kan dat zelf wel als één en ander niet al te oud is, maar het betekent wel het helemaal leeg laten lopen van de CV-installatie en daarna weer opnieuw vullen en ontluchten.

Mijn advies: vervang op enig moment alle draaikranen door kranen voor thermostatische knoppen. De kosten voor de loodgieter haal je er naar alle waarschijnlijkheid zonder problemen uit. (Zie ook verderop over AVDO bypass.) Er zijn nogal wat verschillende aansluitingen voor thermostatische radiatorknoppen. Probeer het op de meest gebruikte M30 x 1,5 mm te houden.

Slimme radiatorknoppen

Thermostatische radiatorknoppen zijn een goede manier om te zorgen dat een ruimte niet warmer wordt dan nodig. Maar bij ruimtes die je niet continu gebruikt, en waar je dus soms een comfortabele temperatuur wilt hebben en op andere moment een flink lagere temperatuur, moet je nog iedere keer handmatig de knop verstellen. Grote kans dus dat je dit niet consequent doet en je dus ongebruikte ruimtes onnodig verwarmt.

Slimme radiatorknoppen daarentegen, zijn in te stellen via een app of systeem, en je kan vaak ook verschillende temperaturen voor verschillende tijdblokken instellen. Ideaal dus om bijvoorbeeld de temperatuur in de tienerkamers onder schooltijd of vanaf een uur voor bedtijd lager in te stellen.

Informeer je wel goed voor je dit soort radiatorknoppen aanschaft, want niet ieder merk/type kan hetzelfde. Je sluit ze op dezelfde manier aan als thermostatische radiatorknoppen. Prijs is tussen zo'n 60 en 90 euro per stuk.

Nog slimmere radiatorknoppen

"Losse" slimme radiatorknoppen zijn nog wel afhankelijk van de thermostaat in de woonkamer: als het in de woonkamer warm genoeg is zal de CV-ketel niet aanslaan en blijft het dus koud in de kamers met slimme radiatorknoppen.

Oplossing: slimme radiatorknoppen die onderdeel uitmaken van een systeem. Daarbij laten ze de centrale thermostaat weten dat de CV-ketel aan moet om hun kamer op temperatuur te krijgen. Effectief heeft dus iedere kamer z'n eigen thermostaat.

Zelf heb ik nagenoeg mijn hele huis voorzien van tado slimme radiatorknoppen. Dat werkt erg goed (zij het dat ze redelijk afhankelijk zijn van het internet en ik geloof dat je voor de nieuwste versies ook een paar euro per maand abonnement moet betalen). Alleen de CV-ketel is er niet op berekend om als enige een kleine handdoek-radiator in de badkamer aan te sturen.

Zelfs als ik zowel de middelgrote radiator in mijn werkkamer als de middelkleine in de hal tegelijk gebruik is er herrie van water dat door de CV-leidingen stroomt. En wanneer de thermostaat in de slimme radiatorknop besluit dat het warm genoeg is gaan alle radiatoren "dicht" en dan heeft de pomp van de CV-ketel een probleem.

Dus: laat ofwel een grote radiator (zoals die in de woonkamer) altijd open staan, ofwel installeer een AVDO bypass. Dat is een ventiel dat als de druk in de leiding te hoog wordt open gaat en het water direct terug stuurt naar de CV-ketel.

In een vervolgartikel meer over welke instellingen je kan gebruiken bij verschillende typen thermostaten en radiatorknoppen om je gasrekening omlaag te krijgen.

door Iljitsch van Beijnum.